ชีวิตมนุษย์เกิดจากองค์ประกอบต่างๆรวมกัน ซึ่งอาศัยกันเป็นระบบและเป็นกระบวนการ การจะเข้าใจชีวิตได้ดี ต้องแยกองค์ประกอบออกเป็น 2 ส่วน ทั้งที่เป็นวัตถุร่างกายและจิตวิญญาณ หรือทั้งรูปธรรมและนามธรรม โดยรวมลงในขันธ์ 5 หรือ เบญจขันธ์ คือ
1. รูป ได้แก่ ส่วนประกอบของฝ่ายรูปธรรม ทั้งหมดอันเป็นร่างกายและพฤติกรรมทั้งปวง เป็นสสารและพลังงาน พร้อมทั้งคุณสมบัติและพฤติกรรมของสสารหรือพลังงานเหล่านั้น
2. เวทนา ได้แก่ ความรู้สึกสุข ทุกข์ หรือเฉยๆ ซึ่งเกิดจากผัสสะทาง ตา หู จมูก ลิ้น กาย และใจ
3. สัญญา ได้แก่ ความกำหนดได้ หมายรู้ คือกำหนดรู้อาการ เครื่องหมาย ลักษณะต่างๆ อันเป็นเหตุให้จำอารมณ์ 6 คือ รูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ และธรรมารมณ์ได้
4. สังขาร ได้แก่ องค์ประกอบหรือคุณสมบัติต่างๆของจิตที่ปรุงแต่งให้คิดดีหรือชั่ว หรือเป็นกลางๆ โดยมีเจตนาเป็นตัวนำ หรือปรุงแปรการตริตรึกนึกคิดในใจและการแสดงออกทางกาย วาจา ให้เป็นไปต่างๆ เป็นที่มาของกรรม เช่น ศรัทธา สติ โอตตัปปะ เมตตา กรุณา มุทิตา อุเบกขา ปัญญา โลภะ โทสะ โมหะ ทิฏฐิ อิสสา มัจฉริยะ เป็นต้น
5. วิญญาณ ได้แก่ ความรู้แจ้งอารมณ์ ทางตา หู จมูก ลิ้น กาย และใจ คือ การเห็น การได้ยิน การได้กลิ่น การรู้รส การรู้สัมผัสทางกายและการรู้อารมณ์ทางใจ
องค์ประกอบแห่งชีวิตถ้าหากแยกแจกแจงตามแนวอภิธรรม จะได้รายละเอียดปลีกย่อยลงไปอีก โดยแยกออกได้ ดังนี้ รูป 28 เวทนา 6 สัญญา 6 สังขาร 50 และวิญญาณ 89 หรือ 121 และบัญญัติเรียกองค์รวมหรือขันธ์ 5 ว่า บุคคล ตัวตน เรา เขา หรือเรียกโดยปรมัตถ์ว่า รูปธรรม นามธรรม โดยมีรูป เป็นรูปธรรม ส่วน เวทนา สัญญา สังขาร และวิญญาณ เป็นนามธรรม
การแยกชีวิตออกเป็นระบบขันธ์ 5 พระราชวรมุนี อธิบายว่า เป็นระบบแยกซอย เพื่อการศึกษาธรรมชาติของมนุษย์เหมือนนักวิทยาศาสตร์ ธรรมชาติแห่งชีวิต มนุษย์เป็นสิ่งมีชีวิตที่ไม่หยุดนิ่งเฉย เป็นชีวิตที่เคลื่อนไหว องค์ประกอบแต่ละส่วนมีการทำงานเป็นกระบวนการสัมพันธ์กันเป็นเหตุเป็นปัจจัยแก่กัน ซึ่งเครื่องจักรโดยเฉพาะหุ่นยนต์ ถึงจะมีการเคลื่อนไหว แต่ก็ไม่มีชีวิต ไม่มีเจตนา ไม่มีเจตจำนง เครื่องจักรจะเคลื่อนไหวได้ก็ต่อเมื่อมีคนขับขี่บังคับ แต่ระบบการทำงานชีวิตมนุษย์มีเจตจำนง มีคุณสมบัติคือปัญญา ทำให้การเคลื่อนไหวของมนุษย์มีการปรับตัว ปรับปรุงพัฒนาระบบการทำงานของมันเองและจัดการกับสิ่งอื่นภายนอกได้ ลักษณะพิเศษแห่งองค์ประกอบนี้ เรียกว่า ระบบเป็นอยู่หรือการดำเนินชีวิต
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น